ღირს თუ არა მშენებარე კორპუსებში ბინის შეძენა?

”ჰაერის გაყიდვა” - მოვლენა, რომლის გამოც ათასობით ადამიანი უბინაოდ დარჩა

”ჰაერის გაყიდვა” - ასე უწოდებენ ხალხში მოვლენას, რომელმაც ათასობით ადამიანის ფინანსური კეთილდღეობა შეიწირა და უბინაოდ დარჩენილებს დიდი თავსატეხი დაუტოვა. ”ჰაერის გაყიდვის” პრინციპი მარტივია: სახლი ჯერ არ არის აშენებული და კომპანია აუშენებელ სართულებს ყიდის. 2008 წლის შემდეგ ამ პროცესს ფინანსური კრიზისიც დაერთო, რამაც თბილისი დაუსრულებელი მშენებლობების ქალაქად აქცია და უამრავი ადამიანი უსახლკაროდ დატოვა. საბედნიეროდ, დღეს სამშენებლო სექტორში სიტუაცია რადიკალურად შეიცვალა, ეტყობა, ჩვენს მოსახლეობასაც გადაუარა არც ისე დიდი ხნის წინ განცდილმა ელდამ და ბევრი მზად არის თანხა მშენებარე ბინაში ჩადოს. რა რისკი ახლავს თან დაუსრულებელ ბინაში ფულის ჩადებას და რა უნდა გაითვალისწინოს ამგვარი ბინის მყიდველმა? - ამ შეკითხვაზე სამშენებლო სფეროს გამოცდილ სპეციალისტებსაც კი განსხვავებული პასუხები აქვთ.

ასოციაცია ”მშენებლობა ფალსიფიკაციის გარეშე” ხელმძღვანელი ანზორ საკანდელიძე ფიქრობს, რომ სასურველია შენობა დასრულდეს და მერე გაიყიდოს.

ანზორ საკანდელიძე : ჩემი აზრით, ე.წ. ჰაერის გაყიდვა მეტისმეტად ნოყიერ ნიადაგს ქმნის თვალთმაქცობისათვის. ამას უნდა დავაბრალოთ იმ ათასობით მომხმარებლის უბედურება, რომელიც ხელშეკრულებას ბრმად აფორმებდა. ალბათ ბევრი ნორმალურად არც კითხულობდა და დღესაც არ კითხულობს, რა წერია კომპანიასთან გაფორმებულ ხელშეკრულებაში. არადა, ხშირად სწორედ ხელშეკრულებებშია ჩადებული ის ნაღმები, რომელსაც ათასგვარი გაუგებრობა მოჰყვება ხოლმე. ისიც არ უნდა დაგვავიწყდეს, რომ ბოლო წლებში მშენებლობას აწარმოებდნენ ხელისუფლებასთან შეზრდილი ბიზნესის წარმომადგენლები, რომლებსაც ყველაფრის უფლება ჰქონდათ. ამიტომ, მათი წყალობით უამრავი ადამიანი დარჩა მოტყუებული.

ანზორ საკანდელიძის თქმით, უმჯობესია შენობა ჯერ დამთავრდეს, მისი ხარისხიც შეფასდეს და მხოლოდ ამის შემდეგ გაიყიდოს:

- მოწინავე ქვეყნებში ასეთი პრაქტიკაა დამკვიდრებული: მშენებლობას ასრულებენ და მერე 10-20-25-წლიან კრედიტებს აძლევენ, რომ მსურველმა სასურველი ბინა იყიდოს. სხვათა შორის, უკვე ჩვენთანაც შემოვიდა ეს ტენდენცია - უფრო ძლიერი კომპანიები ჯერ აშენებენ სახლებს და მერე ყიდიან. უცხოეთში მშენებელი კომპანია ხარისხის გარანტიასაც იძლევა, ჩვენთან კი, რასაც აშენებენ, სულ რომ არ იყიდო, ჯობია: საცხოვრებელი ბინების უმეტესობა ისე შენდება, რომ იქ არც სამშენებლო უსაფრთხოებაა შემოწმებული, არც კონსტრუქციული მდგრადობა და არც ეკოლოგიური სტანდარტები. იცით, რა მაოცებს?- ხშირად მიდის ადამიანი, რომ თავისი ბინის მშენებლობას დააკვირდეს და საკუთარი თვალით ხედავს, როგორ დებენ ბეტონში ჟანგიან არმატურას, ის კი ხმას არ იღებს... როდესაც სახლი იაფფასიანი და უხარისხო მასალით არის აგებული, იქ ცხოვრება როგორ შეიძლება?

ანზორ საკანდელიძის თქმით, მომხმარებელი ხელშეკრულებასაც ყურადღებით უნდა გაეცნოს და ვიდრე მიღება-ჩაბარების აქტი არ გაფორმდება, შენობა არ შემოწმდება და არ დაიდება დასკვნა მის 8-ბალიან სეისმომედეგობაზე, ბინა არ უნდა იყიდოს - ეს საუკეთესო ვარიანტია. ”მომხმარებელმა მხოლოდ შემოწმებული ბინა უნდა შეიძინოს და იქ საცხოვრებლად ამის შემდეგ შევიდეს. აშენებული რაც არის, ისიც შესამოწმებელია და აუშენებელ ფართს რომ ყიდულობ, რა გარანტიები გაქვს?” - კითხულობს საკანდელიძე.

განსხვავებულად აფასებს ამ პრობლემას მენაშენეთა ასოციაციის ხელმძღვანელი ირაკლი როსტომაშვილი:

- დაუსრულებელ შენობაში ბინის ყიდვა პრობლემას არ წარმოადგენს, უბრალოდ, მყიდველს ყველაფერი კარგად უნდა ჰქონდეს შესწავლილი, გათვალისწინებული და კომპანიაც სანდო უნდა იყოს. ერთი სიტყვით, აქ ნდობის საკითხი წყვეტს ბევრ რამეს. მთელ მსოფლიოში აპრობირებული მეთოდია, როცა მყიდველი წინასწარ დებს ფულს არა მარტო მშენებლობაში, არამედ სხვა საქმეშიც. საფრანგეთში მაგალითად, ბორდოს მოსავალს 2-3 წლით ადრეც კი ყიდულობენ. 2008 წლის აგვისტოს ომამდე და მის შემდეგ მთელი ეს ბიზნესი წინასწარ გაყიდვებზე იყო აწყობილი, მერე კი, ხალხმა, ვისაც ბინა ნაყიდი ჰქონდა, შეწყვიტა თანხის შეტანა, ახალი ბინები ვეღარ აშენდა და ამან გამოიწვია მშენებლობების შეჩერება, მაგრამ თუ ყველაფერი გრაფიკით მიდის - მშენებლობაც და კლიენტების მიერ თანხის გადახდაც, მაშინ პრობლემებიც არ იქმნება. ისე, მსხვილი კომპანიები წინასწარ გაყიდვას უკვე ჩვენთანაც ერიდებიან, არა მგონია ამაზე ბიზნესის აწყობა სწორი იყოს, მაგრამ თუ ნდობაა, თუ კომპანიის ხელმძღვანელობას ბაზარი კარგად აქვს შესწავლილი და იცის, რომ მშენებლობას დაასრულებს, პრობლემებიც ნაკლებია. მართალია, არსებობს მოსაზრება, რომ აუშენებელი ფართის შეძენისას რისკი მაღალია, მაგრამ რა რისკი უნდა იყოს, თუ მშენებლობას ფინანსურად ძლიერი, გამოცდილი და სანდო კომპანია აწარმოებს? თუკი კომპანიას გაწერილი აქვს გრაფიკი, რომ მშენებლობა უნდა დამთავრდეს ათ თვეში, მაშინ რა პრობლემა უნდა შეიქმნას? პრობლემა ის არის, რომ მხარეები თავიანთ პირობებს არ, თუ ვერ ასრულებენ, თორემ კომპანიამ მშენებლობა შეიძლება ბანკიდან აღებული სესხითაც დაიწყოს. აქ ლაპარაკია, რამდენად გამართულია დაფინანსების წყარო, რადგან მშენებლობისათვის მთავარი სწორედ დაფინანსების წყაროა. ნორმალურ სიტუაციაში, ნორმალურ ქვეყანაში, ნორმალური კომპანია და მყიდველი თავის სიტყვას ასრულებს და ყველაფერი კარგადაა.

ირაკლი როსტომაშვილის თქმით, ბევრი რამ თვითონ მომხმარებელზეც არის დამოკიდებული: ”თუ ადამიანს სურს იყიდოს კარგი ხინკალი, იცის, რომ ის 30 თეთრი ღირს, მაგრამ 10 თეთრს გადაიხდის, მოწამვლის შემთხვევაში პრეტენზია აღარ უნდა ჰქონდეს. როგორც წესი, ჩვეულებრივი მოქალაქე წლების განმავლობაში აგროვებს თანხას, იღებს სესხს და ყიდულობს ბინას, ამის უეცრად, სპონტანურად გადაწყვეტა არ შეიძლება: სამშენებლო კომპანიის საქმიანობა კარგად უნდა შეისწავლოს, ნახოს, დაინტერესდეს, ხელშეკრულებით დაწყებული, ყველაფერში უნდა გაერკვეს და დარწმუნდეს. როდესაც ყველაფერი გარკვეულია, კომპანია არის სანდო, მოქალაქეს მუდმივი შემოსავლის წყარო აქვს, დადებს პირობას, რომ თვეში 4, ან 5 ათასი ლარი უნდა გადაიხადოს და იხდის, ესე იგი, ყველაფერი რიგზეა. თუ ორივე მხარე თავის პირობებს კეთილსინდისიერად ასრულებს, პრობლემა არ შეიქმნება, მაგრამ თუ პირობები არ სრულდება, იქმნება მოჯადოებული წრე, რომლისგან თავის დაღწევა საკმაოდ რთულია”.

- თუმცა, ძალიან ბევრ ადამიანს ე.წ. ”ჰაერის გაყიდვა” საკმაოდ ძვირი დაუჯდა...

- მოდით, დავივიწყოთ ეს ტერმინი. ეს არის ჟურნალისტების მიერ მოგონილი, აბსურდული ტერმინი. ”ჰაერის გაყიდვა” არ არსებობს, მაშინ გამოდის, რომ ყველა დაპირება ჰაერი ყოფილა. მთავარია, რომ დაპირებები ორივე მხარემ შეასრულოს, ამ შემთხვევაში ბინის მყიდველიც მოიგებს და მშენებელიც.

ხათუნა ჩიგოგიძე

სტატიის ინგლისური ვერსია იხილეთ ლინკზე: Is buying an apartment in a building under construction worth it?