თემურ ჭყონია: ალტრუისტი არ ვარ

”ჩემთვის მთავარი არის შედეგი და შედეგი არის თანხა. რაც უფრო მეტია, უფრო კომფორტული, უფრო ძლიერი ხარ”

საქართველოს კერძო სექტორში მიიჩნევა, რომ თემურ ჭყონია ერთ-ერთი ყველაზე გამოცდილი ბიზნესმენია. სწორედ მის სახელს უკავშირდება მსოფლიოში ორი ცნობილი ბრენდის ადგილობრივ ბაზარზე შემოყვანა. სხვადასხვა გათვლებით, ქართველი ბიზნესმენის ქონება რამდენიმე ასეულ მილიონ დოლარად ფასდება და თუ გაუფასურებულ ლარში გადავიყვანთ, შესაძლოა, ”კოკა-კოლას” პრეზიდენტის ქონება მილიარდი ლარიც კი იყოს. როგორ დაიწყო თემურ ჭყონიამ ბიზნესი და კიდევ რა ბიზნესის წამოწყებას გეგმავს მომავალში, ამ და სხვა საკითხებზე ”კოკა-კოლას” პრეზიდენტმა გადაცემაში ”ბიზნეს PRESS” ისაუბრა, რომელიც პალიტრა TV-ს ეთერში 2 მარტს გავიდა. Bpn.ge ბიზნესმენის ინტერვიუს ბეჭდურ ვერსიას გთავაზობთ.

-არის თუ არა თქვენი ქონება თითქმის მილიარდი ლარის ტოლფასი?

-ლარი ისე მოძრაობს ახლა, შეიძლება ხან მილიარდი იყოს, ხან - ნახევარი. ასე რომ, არ ვიცი.

-თქვენი კოლეგები ამბობენ ხოლმე, რომ მთავარი ფული არ არის. თქვენ როგორ აფასებთ?

-მე არ ვეთანხმები. ჩემთვის მთავარი არის შედეგი და შედეგი არის თანხა. რაც უფრო მეტია, უფრო კომფორტული ხარ, უფრო ძლიერი ხარ, უფრო მეტი ფიქრის საშუალება გაქვს და უფრო მოტივირებული ხარ.

-მაინც რამდენად აფასებთ ...

-მე ალტრუისტი არ ვარ.

-არც ისინი არიან ალტრუისტები. უბრალოდ, ამბობენ ხოლმე - ჩვენთვის ფული მთავარი არ არის.

-ჩემთვის მთავარია.

-რამდენად მთავარია?

-მთავარი - მინდა, სწორად გაიგოთ. მთავარი იმიტომ კი არა, რომ ბევრი დავლიო, ბევრი ვჭამო და ჩავიცვა, მთავარია იმიტომ, რომ გონების, იმ პროექტების რეალიზაციის საშუალება მეძლევა, რომლებიც მე მაწუხებს, რომლის გაკეთებაც მინდა. ქვეყნის სიმდიდრე არის ის ტექნოლოგიური აღჭურვილობა, რაც ქვეყანაშია. სხვათა შორის, საქართველოში არავის დაუთვლია, ყოველ შემთხვევაში, მე არ მაქვს ინფორმაცია, რამდენი ქარხანაა, რა ღირებულების არის ეს ქარხნები, რამდენი ბიზნესია საქართველოში და ქვეყნის სიმდიდრე, რა ღირს საქართველო.

- თქვენი პირველი ნაბიჯები ბიზნესში...

-პირველი ნაბიჯები... არ ვიცი. ძალიან ბევრი რაღაც მაქვს დაწყებული. არ მახსოვს. საერთოდ, წარსულზე არ მიყვარს საუბარი. იმიტომ, რომ წარსულზე საუბარი ბევრ დროს წაგვართმევს. დღეს საქართველოში ზუსტად ასეა, ჩვენ ყველა ვსაუბრობთ წარსულზე, ისტორიაზე, სიმღერებს ვწერთ დავით აღმაშენებელზე და მოგვხედე დავითო, მივტირით მე-12 საუკუნეში გარდაცვლილ მეფეს.

-ამას არ ვგულისხმობ. ამას იმიტომ გეკითხებით, რომ შესაძლოა, თქვენი წარსული და თქვენი პირველი ნაბიჯები ბიზნესში ვიღაცისთვის იყოს მაგალითი. ხომ შეიძლება, დღესაც ვიღაცამ გაიმეოროს თქვენს მიერ გავლილი გზა ან არ გაიმეოროს თქვენი შეცდომები?

-შეცდომები? არ გეთანხმებით. ცხოვრება შედგება შეცდომებისგან და ბედნიერი დღეებისგან, ეს არის ადამიანის ისტორია. სულ ბედნიერი ვინ ყოფილა, არ არსებობს ეგეთი რამე. მე ის შეცდომებიც მომწონს, რომელიც დავუშვი, რომელსაც მომავალშიც დავუშვებ, ამასაც ველოდები. ადამიანი შედგება შეცდომებისგანაც, წარმატებისგანაც და ეს არის ბედნიერება.

-მაშინ მითხარით, როგორ კეთდება ბიზნესი საქართველოში?

-ჩვეულებრივად, როგორც ყველა ქვეყანაში - აქ განსაკუთრებული არაფერია. ხშირად საუბრობენ, რომ ქართული ეკონომიკა შეცდომაა. არ არსებობს ასეთი ცნება. ქართული მათემატიკა არსებობს? შეიძლება იყოს ქართული მათემატიკური სკოლა, რომელიც არის დაფუძნებული იმ ფორმულებზე, რომელიც კაცობრიობამ შექმნა. ჩვენ ცალკე ნუ ვეყოფით. ისედაც გვეყოფა, ცალკე რომ ვართ გამოყოფილი, იზოლირებული ვართ რაღაც-რაღაცებში, კომპლექსები გვაქვს. ვფიქრობ, რომ ის სიძნელეები, რაც ბიზნესის განვითარებას სჭირდება, პიროვნული თუ სახელმწიფოსი, ყველა ქვეყანაში თითქმის მსგავსია.

-ნაბიჯ-ნაბიჯ რომ გავიაროთ, თუკი საქართველოში გაქვს კარგი იდეა და არ გაქვს კაპიტალი, ფული, შეგიძლია ეს ფული იშოვო?

-რა თქმა უნდა.

-სად?

-რა ვიცი, გააჩნია, როგორი იდეა გაქვთ. ხშირად საქართველოში ისეთი იდეები არსებობს ადამიანებში, რომლის განხორციელებაც თითქმის შეუძლებელია ან აგებულია მართლა იდეაზე და არ არის გამაგრებული პრაქტიკული ნაბიჯებით. ყველამ იცის, რომ საქართველოში არის შექმნილი საპარტნიორო ფონდი. სადაც, როგორც ჩვენამდე პრესით არის მოსული, არის 6 მილიარდი. არის მოწოდება - პროექტები მოიტანეთ, დავაფინანსებთ. სამწუხაროდ, არ ვიცი, რამდენი ხანია დევს იქ ეს 6 მილიარდი და როდის შეიქმნა, მაგრამ ჯერ ბომბი არავის გაუხეთქავს. ჩვენთან საუბრობენ - ფული რომ იყოს, იდეების მეტი რა მაქვს, ხალხი რომ იტყვის, იდეების მეტი რა მაქვსო, ე.ი. იდეა არ აქვს.

-რაშია პრობლემა? კომუნიკაცია ვერ შედგა თუ საზოგადოებაში რეალურად იდეების, ცოდნის დეფიციტია?

-მე ვფიქრობ, რომ ცოდნის სერიოზული დეფიციტია. მაგალითად, მინდა დირიჟაბლი ავაგო, ეს იდეა არ არის, ეს არის ოცნება. იდეა არის გამაგრებული ფორმულებით, შედეგებით, გამოცდილებაზე დაყრდნობით და ა.შ. აი, მოუვიდა ”ფეისბუქის” შექმნის იდეა და ავტოსადგომში გააკეთა. შეიძლება იდეას სულ არ დასჭირდეს დიდი ფული.

- მახსოვს თქვენი ერთ-ერთი შეხვედრა, როცა თქვენ ამბობდით, რომ თქვენი პროდუქციის საბოლოო წარმოებისთვის გჭირდებათ წვრილმანი დეტალები, რომლებიც შემოგაქვთ თურქეთიდან და არა მარტო თურქეთიდან. მინდა გკითხოთ, მას შემდეგ რაიმე შეიცვალა?

-არაფერი, ძალიან მცირე რაოდენობით. ინვესტირება ისეთ სფეროებში მოხდა, რომ უფრო ადვილია.

-მაგალითად?

- მაგალითად, სარეკლამო ბუკლეტების ბეჭდვა უფრო იოლია, ვიდრე ვთქვათ, საცობის გამოშვება.

-საცობსაც ვერ ვუშვებთ ჩვენ?

-ვერ ვუშვებთ. სამწუხაროა, იგივე ”მაკდონალდსის” თემა. ვიტრაბახებ: მაგალითად, ჩვენ დაგვჭირდა ნახშირორჟანგის გაზი. კოკა-კოლაშიც და ნებისმიერ გაზიან სასმელშიც ნახშირორჟანგი უნდა ვიხმაროთ. იყო საკითხი, რომ იმპორტი სხვა ქვეყნებიდან მოგვეხდინა. დიდი ხნის ამბავს ვყვები. აღმოჩნდა, რომ საქართველოში არის ესეთი საბადო. ნახშირორჟანგის საბადო. წავედი, ვნახე ეს საბადო, მერე ვიყიდე დანადგარები, ტექნოლოგიურად ყველაზე საინტერესო პროექტია, რომელიც მე განვახორციელე. რომ დავუბრუნდეთ ფულის თემას, აქ არ არის დიდი ფინანსური მოგება, მაგრამ აუცილებელი იყო. წყალს მოყვება გაზი, წყალი უნდა განაცალკევო, გაზი უნდა ცალკე დაიჭირო, მერე გაზი გაათხევადო და მთელი პროცესია, ძალიან საინტერესო. ეს პროცესი დავნერგე ახალციხეშიც და ვარძიაშიც და მივიღეთ თხევადი გაზი, რომელსაც ახლა ვაწვდით აზერბაიჯანს, კოკა-კოლას, რა თქმა უნდა, ბორჯომს ვაწვდით, ნატახტარს ვაწვდით და ა.შ. ეს ტექნოლოგიური პროცესი ჩვენ შევქმენით, თემა, რომელიც ჩვენ გვჭირდებოდა.

-მაინც ვერ ვიპოვეთ, სად არის ძაღლის თავი დამარხული, რომელიც ბიზნესს ამუხრუჭებს.

-თქვენს ბიზნესში რა იყო ყველაზე მთავარი: რისკი, გამოცდილება, ალღო… მაინც რა?

-ვფიქრობ, პრინციპულობა, რომ ეს საკითხი უნდა მივიყვანოთ ბოლომდე. ძალიან დიდი ხნის უკან, ჩვენი წლიური ბრუნვა იყო 700 000 ლარი. წარმოგიდგენიათ, რა გვაქვს გამოვლილი? მაგრამ მივდიოდით ბოლომდე. უკან არ ვიხევდით.

-ახლა რამდენია თქვენი წლიური ბრუნვა?

-წლიური ბრუნვა არის ალბათ 300 მილიონი, 350 მილიონი.

-კოკა-კოლას მაშინდელ პრეზიდენტს, დონალდ ქიუს რომ წერილი მისწერეთ, რა გამოძრავებდათ? გქონდათ იმედი, თუ უბრალოდ გარისკეთ - მოდი გავრისკავ და იქნებ გამოვიდეს.

-იმედი კი არა, შეურცხყოფილი ვიყავი, რატომ არ იყო კოკა-კოლა საქართველოში.

- რას წერდით წერილში?

-ვწერდი, ჩვენც ”ჯორჯიადან” ვართ-მეთქი, მაგრამ ჩვენ უფრო რეალური ”ჯორჯიადან” მეთქი, ესეთი შინაარსის იყო, ზეპირად არ მახსოვს. საინტერესოა, რომ მართლა ამ კაცს შეხვდა ეს წერილი, ესეც გამართლებაა, იღბალი. მე ბევრ რაღაცაში მიმართლებს. იმიტომ რომ ის ცოდნა, რაც დღევანდელ თაობას აქვს, მე არ მიმიღია. მე თვითონ ვისწავლე. ბევრს ვკითხულობ, ვუსმენ, ყველა ადამიანისგან რაღაცას ვსწავლობ. თქვენგანაც დღეს რაღაცას ვისწავლი და მერე გეტყვით რა ვისწავლე.

-ბიზნესში ყოველთვის ამართლებს სუფთა წესებით თამაში, თუ დგება მომენტი, როცა აკრძალული წესებითაც უნდა ითამაშო და რა არის ეს წესები?

-რა გაქვთ მხედველობაში, რას ნიშნავს აკრძალული წესები?

-შესაძლებელია მოატყუო ბიზნეს პარტნიორი, შესაძლებელია უღალატო კიდეც, თუკი ეს შენს ბიზნესინტერესებს რგებს, შესაძლებელია, ბიზნესმენი ამაზე წახვიდე?

-მოტყუება არ გამოვა. ზოგიერთ მოქმედებას შეიძლება ვიღაცამ მოტყუება დაარქვას, მაგრამ ეს არ იყოს ტყუილი. ეს არ იყოს სწორი ახსნა იმ მოქმედების. იმიტომ რომ შესაძლებელია, რაღაც მოქმედება დაიწყო, პარტნიორებთან (მე არ შემმთხვევია ესეთი რამ, საბედნიეროდ), მაგრამ რაღაც მომენტში შიძლება არ შედგეს თქვენი კავშირი. ამ დროს, შესაძლოა, დაიწყო რაღაც თამაში, როგორ მოატყუო, ასეთები არსებობს, ეს შეიძლება დასაშვები არ არის, მაგრამ თანხვედრი არის ხოლმე, ვერ გაექცევი ამას.

-როცა ”მაკდონალდსის” ბრენდი შემოიყვანეთ საქართველოში, მაშინაც გამართლება იყო თუ რაღაც სხვა მამოძრავებელი ძალა?

-ინტუიცია. მაშინ სუხიშვილების ანსამბლი დადიოდა საზღვარგარეთ, მარტო ერთი ანსამბლი იყო, რომელსაც გასტროლები ჰქონდა საზღვარგარეთ და არ შეიძლებოდა რომ ერთი კოკა-კოლა არ ჩამოეტანათ, ქილებში. ეს ქილა იყო სიმბოლო ამერიკის, თავისუფლების, დემოკრატიის, ეს არ განიხილება როგორც სასმელი. და საერთოდ, ყველაფერი არ უნდა განიხილოთ ჩემი აზრით, როგორც სასმელი, როგორც საჭმელი, ყველაფერს სხვანაირი მიდგომა სჭირდება.

-თუმცა თქვენ ამბობთ ხოლმე - ჩემს ბიზნესს კრიზისი არ ემუქრება იმიტომ, რომ საჭმელი და სასმელი ყველას ყველა დროში სჭირდებაო.

-კი, გურმანი უნდა იყო. რა თქმა უნდა. სამწუხაროდ, ახლა ლარი აღარ დაცოცავს, უკვე დარბის.

-ფიქრობთ, რომ ლარმა შესაძლოა, იქონიოს გავლენა, თქვენს მიერ წარმოებულ პროდუქციაზე? ბუნებრივია, ვგულისხმობ ფასების ზრდას.

-ფასების ზრდა, თვითონ ეს თემა არის ძალიან გამარტივებული. მიდგომა არ არის სწორი. მარტო ფასების ზრდა არის ლარის პრობლემა?

-რა თქმა უნდა, არა. მე თქვენს შემთხვევაში ვამბობ...

- საერთოდ ეს არის ადამიანების დეპრესიაში ჩავარდნა, უიმედობა, არასტაბილური აზროვნება, არასტაბილური ხარჯები, არასტაბილური ინვესტიცია, ფიქრი ხვალინდელ დღეზე, პესიმისტური და არა - ოპტიმისტური. გაძვირდა, არ გაძვირდა, ეს არ რის სწორი მიდგომა. მიდგომა უნდა იყოს უფრო ღრმა. სტრესული მდგომარეობა შეიძლება გამოწვეული იყოს კლიმატური პირობებითაც, ბიოლოგიური თემებითაც, შიძლება დაბინძურებით...სიყვარულის თემაც შეიძლება. არ შეიძლება ადამიანი სტრესში მხოლოდ ჭამის გამო იყოს. ეს ყველაფერი არის მატერიალურ კეთილდღეობაზე მიბმული. ადამიანები უფრო ბევრს ფიქრობენ სტაბილურობაზე, ვიდრე თვითონ ფასების ზრდაზე. რა თქმა უნდა, ესეც მნიშვნელოვანია, მაგრამ ეს რომ იყოს მარტო ფასების ზრდა, არ გავზრდით და მაგით რამე ეშველება? რა მოხდება მაგით : ჩვენც გავკოტრდებით, ისიც ვერ ისიამოვნებს და დამთავრდება. ფასების ზრდა ეს არის ცუდი იდეოლოგია. იმიტომ, რომ მწარმოებელს და მყიდველს ერთმანეთს უპირისპირებს.

-რა პროგნოზები აქვს თემურ ჭყონიას? და მიუხედავად იმისა, რომ არ არის სახარბიელო ვითარება ქვეყნის ეკონომიკაში, თქვენ მაინც აპირებთ კიდევ ერთი ბიზნესის დაწყებას. საუბარია პურის ქარხანაზე. რამ გიბიძგათ ამისკენ?

-არსებული მდგომარეობა განვითარებას ხელს არ უნდა უშლიდეს. უნდა იყო უფრო ფრთხილი, თორემ განვითარება აუცილებელია. პურის ქარხნის მშენებლობა ”მაკდონალდსს” უკავშირდება. ჩვენი მიზანია, საქართველოში 22 რესტორანი ავაშენოთ. თუ ყველაფერი სწორად განვითარდება, 4,5 წელიწადში ეს მოხდება. საერთო ინვესტიცია დაახლოებით 30 მილიონი იქნება. შინაურ მღვდელს შენდობა არ აქვსო, ხომ იცით, ასეა საქართველოში. მე საქართველოში დაახლოებით, სულ მცირე 140 მილიონი დოლარის ინვესტიცია მაქვს ჩადებული. ვფიქრობ, საქართველოს მასშტაბიდან გამომდინარე და ერთი კაცის პირობაზე, ეს ცოტა არ არის. ამ ყველაფერს იმიტომ არ ვამბობ, რომ ვიღაცამ ტაში დამიკრას. უბრალოდ, ხელი უნდა შეგვიწყონ, რომ შემდეგი ნაბიჯი გადავდგათ. აქ შემდეგი ნაბიჯი არის 30 მილიონის ინვესტიცია, რომლის ჩადებასაც ვაპირებთ ამ რესტორნების განვითარებაში. ზუგდიდში 2 ივნისს წარმოუდგენელი სილამაზის ”მაკდონალდსს” გავხსნით. ჩემი მიდგომა ამ ბიზნესის მიმართ არის აბსოლუტურად განსხვავებული მთელი მსოფლიოს ”მაკდონალდსებთან” მიმართებაში. საქართველოს აქვს აღებული ის გზა, რომელსაც მათ უნდა მიბაძონ. ჩვენი ყველა ”მაკდონალდსი” არის რესტორანი - ცალკე მდგომი, ან შენობაში ცალკე ინფრასტრუქტურით, არქიტექტურით, შესაძლებლობებით, დიზაინით და ისეთ ადგილებში ვდგამთ, სადაც ვერავინ დადგამს, იმიტომ რომ ვერ ბედავს.

-რატომ ვერ ბედავს? კონკურენტები ხომ გამოჩნდნენ ბაზარზე?

-არა, არა. ჩვენ ვართ ”რეალ მადრიდი”. ”რეალ მადრიდსაც” ჰყავს კონკურენტები, მარტო ხომ არ იქნება.

-და ისინი (კონკურენტები)? ისინი ვინ არიან?

-ისინი არიან, მაგალითად, სოსიედე რაღაცა. ”მახარაძის მერცხალი”, ”გორის დილა” და რაღაც ასეთი.

-რატომ არ აღიქვამთ კონკურენტებად?

-ეს მსოფლიო სტატისტიკაა. მე კი არ აღვიქვამ, ეს ესეა. ”მაკდონალდსი” 100 საუკეთესო ბრენდს შორისაა და 100 წელიწადზე მეტია არსებობს ბაზარზე, არის ათეულში. ამიტომ არის ბრენდები აუცილებელი და იმიტომ კი არა, რომ ჩვენი ხაჭაპური სჯობს ”მაკდონალდსს”, შეიძლება სჯობს და შეიძლება - არა, გემოვნებას გაჩნია და ამაზე არავინ კამათობს, მაგრამ ”მაკდონალდსის” გარშემო შეიძლება ქვეყანა აშენდეს, ხაჭაპურის გარშემო - შეიძლება სოფელი. ესეც არის საინტერესო.

-ხაჭაპური არ შეიძლება იქცეს ბრენდად?

-რა თქმა უნდა. ამას უკვე სხვა მონდომება უნდა, სხვა მოთმინება, სხვა სახსრები. დაუღალავი შრომა სჭირდება.

-მართალია, რომ პუტინი ქართული წარმოების კოკა-კოლას სვამს?

-ამბობენ და შეიძლება ჩვენ ავუკრძალოთ. პუტინს დავუწესებთ ემბარგოს.

-და როგორ ხვდება რუსეთში ქართული კოკა-კოლა?

-არ ვიცი, ჟურნალისტები საუბრობენ, თორემ მე ინფორმცია არ მაქვს.

-ბიუროკრატიულ ბარიერებზე საუბრობდით. ეს თემა წლებია უკვე აქტუალურია ბიზნესისთვის. მიუხედავად ამისა, მინდა ცოტა გავშალოთ ბიზნესისა და ხელისუფლების, ბიზნესისა და სხვადასხვა მთავრობის ურთიერთობის თემა. თუმცა, მიუხედავად ამისა, რამდენი მოწვევის პარლამენტიც მახსოვს, თუ არ ჩავთვლით საქართველოს დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ პირველი მოწვევის პარლამენტს, ყველგან დგას თქვენი კოკა-კოლა. სამთავრობო შეხვედრებზეც ყველგან არის კოკა-კოლა და ცოტა გაუგებარია ჩემთვის. კოკა-კოლას მიირთმევენ, თქვენ კი ბიუროკრატიულ ბარიერებს გიქმნიან?

- კი არ მიქმნიან, სისტემაა თვითონ ასეთი. პირიქით, თუ სხვა უნდება ექვს თვეს, ჩვენ ვუნდებით 5 თვე და 28 დღე, 2 დღით ნაკლებს. რა ვიცი რისი ბრალია, მე არ მიფიქრია ამ თემაზე, მაგრამ ამას რაღაც სხვა მიდგომა სჭირდება. წეღან ინვესტიციებზე ვსაუბრობდი. რა არის ინვესტიცია? ეს არის ახალი სამუშაო ადგილები, ახალი გადამხდელები და ა.შ. ”მაკდონალდსის” 22 რესტორანს ბევრი შეუძლია. ძალიან დიდ თანხებზე ადის ბრუნვა, დასაქმებულია დაახლოებით 12 ათასი კაცი. 22 რესტორანი ბიუჯეტში, ჩემი აზრით, იმაზე ორჯერ მეტს შეიტანს, რასაც მთელ საქართველოში არსებული რესტორნები ერთად აღებული.

-ანუ ფიქრობთ, რომ სააკაშვილი რომ ყოფილიყო ხელისუფლებაში და ასეთი გრანდიოზული გეგმების შესახებ გაეგო, ის ამბავს შექმნიდა ამისგან?

-შეიძლება კარგი პიარი გაეკეთებინა. მაგრამ ბიუროკრატიული პრობლემები ისევ შეგვექმნებოდა. იმიტომ, რომ ეს სახელმწიფოებრივი ავადმყოფობაა და მოსაშორებელია.

-კოკა-კოლა და მთავრობა შემთხვევით არ მიხსენებია ერთად, ბევრს საუბრობენ იმაზე, რომ თქვენ ყველა მთავრობასთან კარგი ურთიერთობა გაქვთ.

-იქნებ პირიქით არის?

-იქნებ პირიქითაც არის, თქვენგან მაინტერესებს...

-ურთიერთობა ხომ ორმხრივია, არ შეიძლება მე მქონდეს კარგი დამოკიდებულება და იმას არ უნდოდეს. 2014 წელს ბიუჯეტში ჩემმა კომპანიებმა 56 მილიონი შეიტანეს და რატომ უნდა ჰქონდეს ჩემთან ცუდი ურთიერთობა სახელმწიფოს, რა უნდა იყოს მიზეზი? თუ პოლიტიკური კონკურენტი გავხდები, მაშინ შეიძლება და ეს ბუნებრივიც არის, კონკურენტებს ებრძვიან სხვადასხვა ხერხებით. ეს მიღებული ფორმაა. მე არც მიკვირს, როდესაც კონკურენციაა პოლიტიკაში. მაგრამ ერთმანეთის ლანძღვა და ცემა არ მომწონს. გამარჯვების ხერხი უნდა იყოს ჩვენთვის სასარგებლო.

-ანუ, შესაძლებელია, საქართველოში ბიზნესმა პოლიტიკური მიკერძოების გარეშე აკეთოს ბიზნესი და ხელი არ შეუშალოს არავინ?

-რა თქმა უნდა, აბსოლუტურად.

-ეს ეხლაა შესაძლებელი თუ მანამდეც შესაძლებელი იყო?

-მაშინაც ეგრე იყო. ეგ პრობლემა არ არის.

-აბა, ზეწოლა ბიზნესზე, წართმევა, წართმეული ქონების დაბრუნება, სამართლიანობის აღდგენა...

-ეს ლოზუნგები არის, მოწოდებებიც არის. არიან ბიზნესმენები, რომლებასაც ჰქონდათ ზეწოლა და არის ბიზნესმენი, რომელსაც არ ჰქონდა. მე ამის ახსნა არ მაქვს, არც მიფიქრია ამ თემაზე.

-თქვენ როდესმე შეგხებიათ მსგავსი პრობლემა? თუ არ შეგეხოთ, როგორ ფიქრობთ, რატომ არ შეგეხოთ? პოლიტიკურ ზეწოლას ვგულისხმობ. იყო საუბარი, რომ ჭყონია აფინანსებს ნაც. მოძრაობის საარჩევნო კამპანიას. ჩემგან არ გესმით ალბათ პირველად.

-ნაციონალების საარჩევნო კამპანიას ვაფინანსებდით, კი და არა მარტო მაგათ. ეს ჩვეულებრივი რამ არის. ეს არ არის იდეოლოგიური მხარდაჭერა. ცხოვრების წესია ასეთი. რომ გეტყვიან არის შეხვედრები, არის მოძრაობა, საარჩევნო კამპანიაა და გთხოვთ, დაგვეხმარეთ, უნდა დაეხმარო. წერილები ბევრი მოდის.

-კიდევ ვისგან მოდის, ”ლეიბორისტებისგან”?

- ლეიბორისტებისგან ხშირად მოდის, სხვათაშორის ძირითადად დაფინანსებაზე.

-რატომ არ აფინანსებთ?

-სულ მინდა, რომ დავაფინანსო. როგორც კი მივდივარ იმ ეტაპამდე, რომ გადაწყვეტილება მინდა მივიღო და დავაფინანსო, შალვა ნათელაშვილი გამოდის და მაგინებს. არ უნდა, რომ დავაფინანსო და იმიტომ მაგინებს თუ... არ ვიცი. მაგრამ წელიწადნახევარია, აღარ იქცევა ასე. ადრე ძალიან არაობიექტური იყო. ვფიქრობ, რომ ყველა პარტია, რომელიც მონაწილეობს შემდეგ არჩევნებში, უნდა დავაფინანსოთ და გავუშვათ ერთიანი ძალები და მერე ვინ ვის მოუგებს იდეოლოგიურად, პროგრამებით, მათი საქმეა. გამარჯვების ფორმულა არ არის კრეატიულობა და არ არის პროგრამები. სხვა რაღაცაა, მომავალში ალბათ უფრო სხვანაირად იქნება.

-შევარდნაძის პერიოდში იყავით ეკონომიკური საბჭოს წევრი. რჩევებს აძლევდით შევარდნაძეს ეკონომიკის საკითხებთან დაკავშირებით. მაშინდელ ეკონომიკურ მდგომარეობას თუ გავიხსენებთ, ნუ მიწყენთ, მაგრამ დიდად არ ვბრწყინავდით.

-კი, მაგრამ ეს ხომ დასაწყისი იყო? დასაწყისი ბრწყინვალებით არ იწყება. იწყება წვალებით. ჩემი ერთ-ერთი სერიოზული რჩევა მაშინ პრივატიზაციის სასწრაფოდ დაწყება იყო. ძირითადად, ამ თემაზე ვესაუბრებოდი სისტემატურად, რომელსაც ითვალისწინებდა, მაგრამ ისევ იწყებოდა გაუბედავი ნაბიჯები. დღესაც ეს პრობლემა არსებობს. ლარის კურსის სტაბილურობისთვის ერთ-ერთი, ასე ვთქვათ, განსახელმწიფოებრიობაა. ზედმეტი ხარჯების მოცილება, რაც სახელმწიფოს აქვს.

-ეს რომ გააკეთა ბენდუქიძემ, ტალახი ესროლეს...

-ტალახი ვინც ესროლა, მაპატიეთ, არის უცოდინარი, უწესო. არ შეიძლება ადამიანს ტალახი ესროლო, უნდა დაუმტკიცო, არის სწორი თუ არა. ტალახის სროლით არ შეიძლება გამდიდრდეს ადამიანი და ქვეყანა. მე, სამწუხაროდ, ბენდუქიძესთან ახლოს არ ვიყავი, მაგრამ ბევრი ნაბიჯი, რაც ბენდუქიძემ გადადგა, ჩემთვის მისაღებია. იმიტომ, რომ განსახელმწიფოებრიობა არის აუცილებელი, ბიუროკრატიული სიმრავლის, ხალხის შემცირება. დღეს რაც ქვეყანამ უნდა გააკეთოს, ეს არის, რაც უნდა სამწუხარო მოსასმენი იყოს, სახელმწიფო სტრუქტურებში ხელფასების შემცირება. პრემიებზე საუბარიც არ არის. რომ ამბობენ, 24 საათს ვმუშაობ და უნდა ამინაზღაურდესო, შე ოჯახაშენებულო, სანამ მიხვიდოდი მაგ თანამდებობაზე, გეკითხა რამდენი საათია სამუშაო და რამდენი - ხელფასი.

-თქვენ რამდენ საათს მუშაობთ?

-მე არ ვმუშაობ 24 საათს. არ მომწონს ხალხი რომ ამბობს, 24 საათს ვმუშაობო. როგორ შეიძლება.

-რამდენი საათია საკმარისი, რომ იმუშაოს თემურ ჭყონიამ?

-დასაწყისში ბევრს ვმუშაობდი, ახლა უფრო ნაკლებს, უკვე დახვეწილია სტრუქტურები და ძალიან კარგი თანამშრომლები მყავს. არც ადრე ვმუშაობდი უზომოდ. მეუღლე მყავს, შვილები, მეგობრები, ჩვეულებრივად უნდა იცხოვრო. 24 საათი თუ მუშაობ, როდის იძინებ. მედიცინის ენაზე ადამიანმა უნდა დაიძინოს 7 საათი. იმიტომ დაადგინეს, რომ უნდა დაიძინო, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ვერ იმუშავებ.

-ცხოვრების ჯანსაღი წესი - ეს ძალიან მოდურია ახლა, განსაკუთრებით ბიზნესმენებში..

-ჰო, ახლა დაიწყო. ადრე როგორ იყო, ხომ იცით, თუ იყო მაგრად, ე.ი. ფული აქვსო და ახლა პირიქით ვამბობ: თუ გახდა, ფული იშოვა-მეთქი, იმიტომ რომ დიეტას იცავს.

-ბატონო თემურ, წეღან თქვენ ძალიან საინტერესო რაღაც თქვით და მინდა იმ თემას დავუბრუნდეთ. თუ მე ვიქნები პოლიტიკური კონკურენტი ვიღაცისთვის, შესაძლებელია, ამან რაღაცა კონკურენცია გამოიწვიოსო. ანუ, არის ასეთი ტენდენცია საქართველოში - უფრო ხშირად მიდიან ხელისუფლებიდან ბიზნესში და გასაგები მიზეზების გამო. კი ნონსენსია, წარმოუდგენელია, მაგრამ ასეა.

-ეგეც არ მომწონს, მივდივარ ბიზნესში. მივდივარ რა, გეგონება წყალტუბოში მიდიოდე, რას ნიშნავს. ან: მე ვარ პოლიტიკაში. და საინტერესოა, რომ ერთ დღეში შეიძლება გახდე პოლიტიკოსი და ერთ დღეში გახდე ბიზნესმენი. შიძლება ეს ერთ დღეში მოხდეს? არ სჭირდება არც გამოცდილება, არც ცოდნა? არაფერი სჭირდება?

-პოლიტიკოსი შეიძლება გახდე ერთ დღეში..

-როგორ შეიძლება გახდე, რადგან პარლამენტში მოხვდი, უკვე პოლიტიკოსი ხარ? როგორ შეიძლება?! პოლიტიკოსი ჩერჩილი იყო.

-შესაძლებელია, თემურ ჭყონია ოდესმე წავიდეს პოლიტიკაში?

-წავიდეს არა, გახდეს პოლიტიკოსი. არ არის შესაძლებელი. როგორც პოლიტიკური მოღვაწე - არა.

-დღეს რომ იწყებდეთ ბიზნესს, დღეს რომ იყოთ დამწყები ბიზნესმენი, ოღონდ იმედი მაქვს ძალიან გულწრფელი იქნება თქვენი პასუხი ისევე, როგორც სხვა დანარჩენი, რაში ჩადებდით ფულს და სად მოიძიებდით კაპიტალს?

-კოკა-კოლა და ”მაკდონალდსი” რომ არ იყოს?

-არა, რა თქმა უნდა.

-იმავეში.

-თუ არის კოკა-კოლა და ”მაკდონალდსი” და არსებობს სხვა თემურ ჭყონია და თქვენ ახლა იწყებთ ბიზნესს?

-ძალიან გამიჭირდებოდა. ძალიან დიდი ბაზარია აუთვისებელი, დიდი შესაძლებლობები არსებობს და ძალიან ვრცელი თემაა. მაგალითად, მსოფლიო მასშტაბით არსებული 100 ცნობილი ბრენდი, რომელიც მთელ მსოფლიოშია მოდებული, წელიწადში ხარჯავს 500 მილიარდ დოლარს. ეს არის საბადო. ამ 500 მილიარდს იყენებს მთელი მსოფლიო. და ძირითადად ის ქვეყნები, სადაც მუშახელი იაფია, პაკისტანი, კორეა და ა.შ. მაგალითად, თუ დაინტერესდებით, მე გაჩვენებთ საიდან დამებადა ეს აზრი. ჩვენ როდესაც კოკა-კოლაში ან მაკდონალდსში სარეკლამო რაღაცებს ვყიდულობთ, ინვენტარს, არის ყველა ქვეყნის და საქართველო არ არის მანდ იმიტომ, რომ ეს 500 მილიარდი არის ასათვისებელი. მარტო ამერიკა ამ 500 მილიარდს ვერ აითვისებს. ამიტომ არის დივერსიფიცირებული ყველგან და ჩვენთან კონცენტრაცია არის ქართულ ღვინოზე, ჭოპორტის პომიდორზე, სულგუნზე, რომელიც არ ყოფნის საქართველოს, არც ჭოპორტის პომიდორი გვყოფნის, იმიტომ, რომ ქარხნებს საკმარისი წარმოება არ აქვს. ის ტექნოლოგიები, რომლებიც წეღან ვახსენე, ის სიმძლავრეები საქართველოში არ არსებობს. ექსპორტი არის ერთ-ერთი ყველაზე მნიშვნელოვანი თემა ქვეყნისთვის, საექსპორტო პროდუქცია უნდა შექმნა. ევროპის ბაზარი გახსნილიაო, ამბობენ. ევროპის ბაზარი არასდროს იყო დახურული, თუ კარგი პროდუქცია გაქვს, ყოველთვის არის ღია. თუ პროდუქცია არ გაქვს, გინდა გახსენი, გინდა გააღე და გინდა შეგიშვან. ჩვენი პროდუქცია არ გაიყიდება, გაგიფუჭდება და გამოგაგდებენ უკან. და ეს 500 მილიარდი რაც არის, ეს არის ის ტექნოლოგიები, რომლებიც უნდა დაინერგოს საქართველოში, აწარმოო ბრენდების სარეკლამო მასალა და მთელ მსოფლიოს მოედო. ეს არ არის რთული. მე ახლა ვმუშაობ ამ საკითხზე, პარტნიორსაც ვეძებ, სხვათაშორის. გონებრივ პარტნიორს, ფინანსურს - არა, რომ გამოვუშვათ ”მერსედესის”, ”ნაიკის”, ”კოკა-კოლას”, ”მაკდონალდსის”, ”მაიკროსოფტის” მთელ მსოფლიოში ცნობილი ბრენდების სარეკლამო მასალა, რომ მოვედოთ მსოფლიოს. ჩვენ ჩაკეტილები ვართ - ვიზები აღარ არის, ვიზებს არ ვაძლევთ ხალხს, უცხოელების შემოსვლა შეზღუდულია. ჩავიკეტეთ, ვლაპარაკობთ მარტო ჩვენთან და დამთვარდა. ესე ქვეყანა ვერ განვითარდება.