7 ქვეყანა, სადაც დედოლარიზაცია წარმატებით განხორციელდა

დედოლარიზაციის რეფორმა წლების წინ რამდენიმე ქვეყანაში, მათ შორის ისრაელსა და არგენტინაში წარმატებით განხორციელდა. რა პროცესი გაიარეს ქვეყნებმა დედოლარიზაციისთვის და რამდენად წარმატებული გამოდგა ეს რეფორმა მათთვის.

• დედოლარიზაცია არგენტინასა და პაკისტანში

ამ ქვეყნებში დედოლარიზაცია სავალუტო და საბანკო კრიზისის პირობებში განხორციელდა. იძულებითი დედოლარიზაციის მიუხედავად, საჭირო იყო საბანკო კრიზისის შერბილება. პაკისტანში, 1998 წელს, პოლიტიკური შოკისა და კაპიტალის გადინებასთან ერთად, მოხდა რეზერვების შემცირება. მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციის პარალელურად, ხელისუფლებამ განახორციელა უცხოური ვალუტის დეპოზიტების დროებითი შეჩერება, შემდეგ კი აღნიშნული დეპოზიტების ეროვნულ ვალუტაში დაბრუნება, ზოგ შემთხვევაში კი მათი საშუალოვადიანი დოლარის ობლიგაციებად კონვერტაცია მოხდა. შედეგად, შემცირდა უცხოური ვალუტის დეპოზიტების მოცულობა.

იგივე ღონისძიებები განახორციელა არგენტინამ. 2001 წელს, დეპოზიტებისადმი წვდომა შეიზღუდა და კაპიტალის გადინების თავიდან ასაცილებლად მოხდა უცხოური ვალუტის დეპოზიტების შეჩერება. აღნიშნული ღონისძიება გააუქმეს 2002 წელს, როდესაც არსებული დოლარის დეპოზიტების კონვერტაცია განხორციელდა ეროვნულ ვალუტაში და, შესაბამისად, უცხოური ვალუტის დეპოზიტების წილი მთლიან დეპოზიტებში მნიშვნელოვნად დაბალი იყო, ვიდრე კრიზისამდე და 2005 წლისთვის 10%-ს შეადგენდა. თუმცა, ორივე ქვეყნის მიერ დეპოზიტების შეჩერებამ გამოიწვია საბანკო სისტემისადმი ნდობის შემცირება, რაც აისახა კრიზისის შემდეგ დეპოზიტების მცირედით ზრდაში.

არაკრიზისის პერიოდში წარმატებული დედოლარიზაცია მიკროღონისძიებებით არ შეიძლება აიხსნას. ჩილეში, ისრაელსა და პოლონეთში პროცესი დაიწყო ინფლაციის შემცირების წარმატებული პროგრამით, რამაც გამოიწვია მოქნილი გაცვლითი კურსი. გადაიდგა ნაბიჯები, რათა ეროვნული ვალუტა უფრო მიმზიდველი გამხდარიყო და შემცირებულიყო სახელმწიფო ვალის უცხოურ ვალუტაში აღება.

დედოლარიზაცია ისრაელში

მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციის პროგრამა, სხვა გადაწყვეტილებებთან ერთად, დაეხმარა ისრაელს ეკონომიკის დედოლარიზაციაში. 1984 წლიდან 1990-იანი წლების ბოლომდე ინფლაცია შემცირდა 400%-დან ერთ ნიშნამდე. პროგრამის მიზანი იყო უცხოურ ვალუტაში გამოსახული სახელმწიფო ვალის შემცირება და გაცვლითი კურსის რისკების მართვისთვის ჰეჯირების ინსტრუმენტების დანერგვა. შედეგად, გაიზარდა სახელმწიფო ვალის ვადიანობა და მათი დიდი ნაწილი დენომინირებული იყო ეროვნულ ვალუტაში. ისრაელმა ასევე გაზარდა სარეზერვო მოთხოვნა უცხოური ვალუტის დეპოზიტებზე და შემოიღო ინვესტირების ალტერნატიული შესაძლებლობა: დოლარით ინდექსირებული დეპოზიტები და ინფლაციით ინდექსირებული ობლიგაციები. 1984 წლიდან 2002 წლისთვის დოლარში დენომინირებული დეპოზიტების წილი მთლიან დეპოზიტებში შემცირდა 39%-დან 17%-მდე. დაბალი ინფლაციის მიუხედავად, გარკვეული პერიოდი დოლარიზაცია წინა პერიოდების ინერციით მაინც მაღალი რჩებოდა, რაც მონეტარული პოლიტიკის სანდოობის მიმართ გარკვეულ ეჭვებს იწვევდა. თუმცა, საბანკო ზედამხედველობამ მნიშვნელოვანი როლი ითამაშა, რათა ბანკებს დაეკმაყოფილებინათ ისეთი მოთხოვნები, როგორიც იყო ღია პოზიციების შეზღუდვა.

დედოლარიზაცია ჩილეში

ჩილეს გამოცდილების მიხედვით, დოლარიზაციის თავიდან ასაცილებლად შემოღებული ინდექსაცია მაკროეკონომიკური სტაბილურობის მიღწევის შემდეგადაც შეიძლება არსებობდეს. 1960-იანი წლებიდან მოქმედებდა ქვეყანაში ინდექსაცია, ხოლო ეკონომიკის სტაბილიზაცია და ფინანსური სექტორის ლიბერალიზაცია 1990-იანი წლებში განხორციელდა და თანდათან შეამცირეს კონტროლი საერთაშორისო კაპიტალის მოძრაობაზე. მთავრობამ ასევე მოახდინა უცხოური ვალუტის სესხების კონვერტაცია ინდექსირებულ სესხებში და, მიუხედავად იმისა, რომ ქვეყანაში მოქმედებდა ინფლაციის ტარგეტირების რეჟიმი და თავისუფლად მცურავი გაცვლითი კურსი, ინდექსაცია კვლავ ხორციელდებოდა. საბოლოოდ, 2010 წლისთვის, მთლიანი დეპოზიტების 90% ეროვნულ ვალუტაში იყო გამოსახული.

დედოლარიზაცია პოლონეთში

პოლონეთში დედოლარიზაცია განხორციელდა წარმატებული რეფორმების პროგრამით და მკაცრად მონეტარული პოლიტიკით. 1990-იან წლებში, მაღალი ინფლაციისა და გაუფასურების შემდეგ, დაიწყო მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციის პროგრამა, რაც გულისხმობდა ფინანსური სექტორის ლიბერალიზაციასა და კაპიტალის თანდათანობით გახსნას. ამასთან ერთად, ეროვნულ ვალუტაში არსებული საპროცენტო განაკვეთები გაიზარდა და უცხოური ვალუტის განაკვეთებზე მაღალი გახდა. ინფლაციის მკვეთრი შემცირებით გაიზარდა დეპოზიტების მოცულობა ეროვნულ ვალუტაში 50%-მდე, ხოლო უცხოური ვალუტის დეპოზიტები 1989 წლიდან 1993 წლის ბოლოსთვის 72%-დან 30%-მდე შემცირდა.

დედოლარიზაცია ეგვიპტეში

ეგვიპტეში დედოლარიზაცია განხორციელდა მაკროეკონომიკური სტაბილიზაციისა და საბანკო რეფორმების პირობებში. 1991 წელს, ინფლაციის შესამცირებლად და ფინანსური სისტემის ლიბერალიზებისთვის, ეგვიპტეში განხორციელდა ფისკალური და მონეტარული რეფორმები, რაც მკაცრად კონტროლდებოდა. შემოიღეს საკრედიტო ჭერი, საპროცენტო განაკვეთების კონტროლი და დიფერენცირებული სარეზერვო მოთხოვნები. საბანკო სისტემის ლიბერალიზაციამ გამოიწვია ინფლაციის მნიშვნელოვანი შემცირება, დადებითი რეალური საპროცენტო განაკვეთები და, საბოლოო ჯამში, უცხოური ვალუტის დეპოზიტების შემცირება. 1991 წლიდან 1999 წლამდე უცხოური ვალუტის დეპოზიტების წილი შემცირდა 56%-დან 22%-მდე, 2004 წლისთვის კი - 18%-მდე.

დედოლარიზაცია ხორვატიაში

ხორვატიის ხელისუფლებამ ფინანსური დოლარიზაციის სტაბილურ გაცვლით კურსზე ზეწოლის შესამცირებლად განახორციელა გონივრული ღონისძიებები და კაპიტალის კონტროლი. 1994 წლიდან, ეროვნული ვალუტის სტაბილურობა მიიჩნიეს მაკროეკონომიკური სტაბილურობის საფუძვლად. თუმცა, სტაბილური დოლარიზაციის მიუხედავად, მისი დონე მაინც მაღალი იყო. დოლარიზაცია კონტროლის ქვეშ რომ ყოფილიყო და მისი რისკების აღმოფხვრა მომხდარიყო, ხელისუფლებამ შემოიღო ზღვრული სარეზერვო მოთხოვნები და უცხოური აქტივების ლიკვიდობის მოთხოვნები. ამ ღონისძიებების მიზანი იყო, გაცვლითი კურსის რისკიდან გამომდინარე, ბანკების მიერ ფასდადებისთვის გადახედვა და უცხოური ვალუტის სესხებზე საპროცენტო განაკვეთის ზრდა, რათა ფინანსური დოლარიზაციის რისკების გააზრება მომხდარიყო.

• ზღვრული სარეზერვო მოთხოვნები - შემოთავაზებული იყო 2004-2006 წლებში. ზღვრული მოთხოვნები ეფუძნება ბანკების მიერ უცხოურ ვალუტაში გამოსახულ დამატებით მოზიდულ დაფინანსებას. აღნიშნული მოთხოვნები განსხვავდება საანგარიშო პერიოდისა და განაკვეთების მიხედვით.

• უცხოური აქტივების ლიკვიდობის მოთხოვნები - ბანკები ვალდებულები არიან, ყოველდღიურად შეინარჩუნონ უცხოური აქტივების მინიმალური დონე ლიკვიდურ აქტივებში.

შედეგების გაანალიზებით აღმოჩნდა, რომ სარეზერვო მოთხოვნებმა გავლენა მოახდინა უფრო მეტად აქტივების დოლარიზაციაზე, ხოლო ლიკვიდური აქტივების მოთხოვნებზე სესხების დოლარიზაციამ უფრო მეტად იმოქმედა. ასევე, რეალური ეფექტური გაცვლითი კურსი ხორვატიაში დადებითად არის დამოკიდებული აქტივების დოლარიზაციაზე.

გონივრული ღონისძიებებისა და კაპიტალზე კონტროლის შედეგად რისკები გადავიდა არაფინანსური სექტორისკენ. სარეზერვო მოთხოვნების შემოღების შემდეგ, 2006 წლისთვის, არაფინანსური კორპორაციების საგარეო ვალი უფრო მეტად გაიზარდა, ბანკებმა კი ეს მაჩვენებელი შეამცირეს. 2008 წლიდან, როცა სარეზერვო მოთხოვნები გაუქმდა, ბანკების მიერ უცხოური სესხების აღება ისევ მნიშვნელოვნად გაიზარდა.