ისტორია მეორდება - შეზღუდავენ თუ არა არაბული ქვეყნები დასავლეთისთვის ნავთობისა და გაზის მიწოდებას?
თუკი ახლო აღმოსავლეთისა და ჩრდილოეთ აფრიკის ნავთობისა და გაზის შეიხები კვლავ შეთანხმდებიან, რომ შეამცირონ წარმოება და შეზღუდონ მიწოდება „არამეგობრული ქვეყნებისთვის“, გლობალური ეკონომიკა ღრმა კრიზისის წინაშე აღმოჩდება, რომელიც პოსტ-კოვიდ ინფლაციით, დასავლეთის სავაჭრო ომით ჩინეთთან, რუსეთის სამხედრო აგრესიის შედეგებით უკრაინის წინააღმდეგ და გაზის აგრესიით ევროპის წინააღმდეგ, ფაქტობრივად, უკვე ამოწურულია.
არიან თუ არა მზად ოპეკის არაბული ქვეყნები და მათთან შეერთებული რუსეთი, კვლავ გამოიყენონ ნავთობის იარაღი დასავლეთის წინააღმდეგ?
და თუ ასეა, მზად არის დასავლეთი ასეთი განვითარებისთვის? – BBC ამ თემას ვრცელ სტატიას უძღვნის.
„70-იანი წლებიდან გლობალური ენერგეტიკული ლანდშაფტი მკვეთრად შეიცვალა, - თქვა ფატიჰ ბიროლმა, საერთაშორისო ენერგეტიკის სააგენტოს ხელმძღვანელმა. მსოფლიო ბევრად უკეთ არის მომზადებული, ვიდრე 50 წლის წინ იყო. ჩვენ ზუსტად ვიცით, რა უნდა გავაკეთოთ და სად გავიქცეთ“.
არსებობს მთელი რიგი მნიშვნელოვანი განსხვავებები მაშინდელსა და ახლანდელ ვითარებას შორის, რაც სერიოზულად ამცირებს ნავთობის ომის ალბათობას ახლო აღმოსავლეთსა და დასავლეთს შორის.
ესენია:
- მთლიანობაში მსოფლიო ნაკლებად არის დამოკიდებული ნავთობზე
უფრო ზუსტად, 1973 წელს მსოფლიო ეკონომიკას სჭირდებოდა 3,5-ჯერ მეტი ნავთობი, ვიდრე ახლა.
- დასავლეთმა თვითონ დაიწყო ნავთობის მოპოვება და OPEC-ის ალტერნატივები იპოვა
ევროპამ სწრაფად გაზარდა საკუთარი წარმოება ჩრდილოეთ ზღვაში და შეერთებულმა შტატებმა ააშენა ნავთობსადენი ალასკაში. დასავლურმა კომპანიებმა დაიწყეს აქტიური ინვესტიციები ახლო აღმოსავლეთის გარეთ ნავთობის პროვინციებში.
- მაშინ ბუმი იყო, ახლა სტაგნაციაა
1967 წლიდან 1973 წლამდე იაპონიისა და ევროპის ეკონომიკამ განიცადა ომის შემდგომი უპრეცედენტო ეკონომიკური ბუმი. რეკორდული ტემპით იზრდებოდა აშშ-ის ენერგეტიკული მოთხოვნებიც.
მსოფლიო ეკონომიკა ამჟამად ნელა ვითარდება. განვითარებულ ქვეყნებში გასული წლის 2,6%-იანი ზრდა წელს და მომავალ წელს 1,5%-მდე შენელდება.
- ინფორმაციის ნაკლებობა არის პანიკა
ნახევარი საუკუნის წინანდელი კრიზისის კიდევ ერთი პროდუქტი, ენერგეტიკის საერთაშორისო სააგენტო, მნიშვნელოვან როლს ასრულებს დასავლეთის ქვეყნებს შორის ანტიკრიზისული ღონისძიებების კოორდინაციაში.
1973 წელს დასავლეთი არ იყო მზად მოულოდნელი მოვლენებისთვის. არ იყო რეზერვები, არ იყო მზა სცენარები ნავთობის მიწოდების მკვეთრი ვარდნის შემთხვევაში. მიწოდებისა და მოთხოვნის ერთი შეფასებაც კი არ ყოფილა, რომლის საფუძველზეც შესაძლებელი იქნებოდა მოკავშირეთა ენერგეტიკული პოლიტიკის კოორდინაცია.
- „ნავთობის იარაღი“ სულ უფრო ნაკლებ გავლენას ახდენს ფასებზე
ნავთობის მაღალი ფასების ზარალი ახლა გაცილებით დაბალია, რადგან 1970-იანი წლებიდან მოყოლებული, ბაზრები, ცენტრალური ბანკები და მთლიანად ეკონომიკა რესტრუქტურიზებულია ახალ რეალობასთან ადაპტირებისთვის. თუ 1973-74 წლებში ფასების მატებამ საბოლოოდ გამოიწვია მაღაროელთა გაფიცვა და ხელისუფლების შეცვლა ბრიტანეთში, ახლა პროფკავშირებმა დაკარგეს ძალაუფლება.
ბენზინზე ან გაზზე ფასების ზრდა დაუყოვნებლივ არ იწვევს კორპორატიული და სახელმწიფო შრომის ხარჯების ზრდას და არ აჩქარებს იმავე ტემპით, როგორც 1970-იან წლებში.
ენერგიის ალტერნატიული წყაროები
არაბული ნავთობის ემბარგო იყო ნაპერწკალი, რომელმაც აანთო გლობალური ენერგეტიკული რევოლუციის ცეცხლი. მსოფლიომ დაიწყო ნავთობის დაზოგვა და ალტერნატივების ძებნა. ახლო აღმოსავლეთის ახალმა კრიზისმა დასავლეთი წიაღისეულიდან განახლებადი ენერგიის წყაროებამდე მიიყვანა.
„1970-იან წლებში ნავთობის შოკმა ძლიერი ბიძგი მისცა ენერგიის დაზოგვასა და ბირთვულ ენერგიას. თუმცა, ამას დრო დასჭირდა და სხვა ტექნოლოგიები, როგორიცაა ქარი და მზის, ჯერ კიდევ ადრეულ ეტაპზე იყო, ამბობს IEA-ს ხელმძღვანელი ფატიჰ ბიროლი. „დღეს მზის პანელები, ქარის ტურბინები და ელექტრო მანქანები მზა და ხელმისაწვდომი რეალობაა. ახალ კრიზისებთან საბრძოლველად ჩვენ გრძელვადიანი და საკმაოდ მძლავრი იარაღი გვაქვს“.
განმეორდება თუ არა ისტორია ზუსტად 50 წლის შემდეგ, ამას დრო გვიჩვენებს.
